Dat de zorg anders moet en het systeem op de schop, dat weten we al lang. Toch moeten we veelal binnen de huidige systemen verandering doorvoeren om langzaam toe te werken aan die gehele transformatie. Een mooie illustratie die dit weergeeft is de x-curve waar de vernieuwing en het afbreken van verouderde systemen elkaar in een desorganisatie en chaos tegenkomen waarna sommige verouderde systemen plaats maken voor de kansrijke vernieuwingen. Dit soort (systeem)veranderingen vragen om tijd en geduld.
x-curve
Illustratie die aantoont waar de vernieuwing en het afbreken van verouderde system elkaar in een desorganisatie en chaos tegenkomen waarna sommige verouderde systemen
plaats maken voor kansrijke vernieuwingen.
Community Building
Een van de nieuwe manieren om te werken aan de verandering van zorg is meer focus op de gezondheid van inwoners in plaats van focus op ziekte. Binnen diverse akkoorden wordt dit ook benoemd. Het is een belangrijke manier om te werken aan strategie rondom de transitie van zorg (of een van de andere grote transities van deze tijd). In de regio Arnhem is Proscoop een van de kartrekkers van twee bottom-up, oftewel community-up trajecten. In Westervoort (project Samen in Broeklanden) en Duiven (Blijfwijk) zijn mooie voorbeelden van trajecten om vanuit de community de zorg te veranderen. Verandering maken door anders te denken en anders te doen. Het gaat hier om een complexe maatschappelijke opgave.
Vanuit vertrouwen
Anders denken en anders doen, het klinkt zo logisch en vanzelfsprekend, maar zoals Frederic Laloux (2016) het omschrijft in zijn boek Reinventing Organisations zijn er organisaties, zoals een gemeente of zorgverzekeraar, die vanuit traditie meer ingericht zijn vanuit een topdown benadering. Zulke organisaties hebben redelijk stabiele processen waarin wordt geprobeerd zoveel mogelijk linear te organiseren. Er wordt daardoor ook veel gedaan op controle. Uiteraard zien we ook dat deze traditionelere organisaties verschuiven, zeker. Maar als we kijken naar wat nodig is voor maatschappelijke opgaven, geen enkele organisatie kan het alleen en is een nieuwe organisatie gestoeld op samenwerking noodzakelijk. Sterker nog, maatschappelijke opgaven zijn complex en raken veel formele, informele, commerciële en non-profit organisaties maar vooral ook de inwoner zelf. Bij maatschappelijk complexe opgaven is grip en voorspelbare processen niet mogelijk. Er moet ruimte zijn voor experimenteren, voor fouten, voor “softe” resultaten en het aller-aller belangrijkste: vertrouwen. Vertrouwen van overheden, van organisaties en inwoners dat we met elkaar een omslag kunnen maken en dat we daar gezamenlijk aan werken. Laloux gebruikt het woord levend organisme om deze nieuwe organisatie(samenwerkingen) te omschrijven. De nieuwe organisatie die gericht op het hogere doel, waarin zelfmanagement het hiërarchisch leiderschap vervangt en integriteit voorop zetten. Dit kunnen (of soms juist) ook (de gemeenschap als) netwerkorganisaties zijn.
Matrix Laloux
Laloux gebruikt het woord levend organisme om deze organisaties te omschrijven. Die zijn meer gericht op het hogere doel, waarin zelfmanagement het hiërarchisch leiderschap vervangt en deze organisaties zetten integriteit voorop. Dit kunnen (of soms juist) ook netwerkorganisaties zijn.
Bekijk de matrix van LalouxBegin bij de inwoners
Community-up werken is de inwoners in een ‘nieuwe organisatie’ aan het roer zetten. Dat betekent dat de organisaties die ervan afhankelijk zijn een stuk grip en soms een stuk autonomie moeten leren loslaten. Wat heb je dan nodig? Leiders met lef en visie. Bestuurders die snappen dat een maatschappelijke opgave zich niet door 1 organisatie laat sturen en dat 1 organisatie er niet verantwoordelijk voor kan zijn. Inwoners willen vaak wel aan het roer staan maar vinden soms geen gehoor, weten niet waar ze moeten beginnen of weten niet dat ze aan het roer kunnen staan. Met een community–up benadering boren we gemeenschapszin aan. We laten zien dat er in je wijk mensen zijn met dezelfde talenten en affiniteit. We versterken de krachten van een wijk en goede dingen zetten we in de etalage. We vinden met elkaar buurtverbinders, sleutelfiguren die actief zijn in een wijk die veel mensen kennen en we delen verhalen. Samen vormen wij de nieuwe organisatie ‘de community’ en als community bouwen we die verder, zoals wij dat wensen.
Lokaal bouwen
Bij de community–up benadering werken we lokaal, omdat de culturele verschillen van verschillende communities groot zijn en iedere community iets anders nodig heeft. Om toe te werken naar een community dat als levend organisme werkt zullen wij wederzijdse afhankelijkheid moeten accepteren en elkaar moeten vertrouwen. Maar ook is de community open en inclusief. Het levend organisme, de community, houdt zichzelf in stand. Maar voordat we zover zijn dienen we het soms wel te helpen (op)groeien. Dat is Community Building.
